ဘဝမှာ ပြဿနာတွေအဖြေရှာဖို့
စဥ်းစားနည်းသိဖို့လိုတယ်။

အပျော်ရွင်ဆုံးအရာတစ်ခုက
ပြဿနာတွေ ဖြေရှင်းတာ။

အထူးသဖြင့်စဥ်းစားသုံးသပ်ပြီး
ပြဿနာဖြေရှင်းရတဲ့အရသာက
ဘာနဲ့မှ လဲလို့မရဘူး။

ပြဿနာဖြေရှင်းဖို့
စဥ်းစားတတ်ဖို့လိုတယ်။

စဥ်းစားနည်းတွေအများကြီးရှိတယ်။

၁။ ပေါင်းစုတွေးခေါ်မှု (Convergent Thinking)

ဥပမာ: သင်္ချာဆရာက သင့်ကို “2+2” ကို
တွက်ခိုင်းတဲ့အခါ အဖြေမှန်တစ်ခုတည်းက
“4” ဆိုတာ သင်သိပါတယ်။
တခြားအဖြေမှန် မရှိနိုင်ပါဘူး။

၂။ ကွဲပြားတွေးခေါ်မှု (Divergent Thinking)

ဥပမာ: ဒီဇိုင်နာတစ်ယောက်က
ခုံအမျိုးအစားအသစ်တစ်ခုကို
ဖန်တီးချင်တဲ့အခါ၊
သူတို့က ပြန်လည်အသုံးပြုနိုင်တဲ့
ပလတ်စတစ်နဲ့ လုပ်ထားတဲ့ခုံ၊
မျက်နှာကျက်ကနေ ဆွဲထားတဲ့ခုံ၊
ဒါမှမဟုတ် စပီကာပါတဲ့ခုံ
စသဖြင့် စိတ်ကူးအမျိုးမျိုးကို ထုတ်နိုင်ပါတယ်။

၃။ ဝေဖန်ပိုင်းခြားတွေးခေါ်မှု (Critical Thinking)

ဥပမာ: သတင်းဆောင်းပါးတစ်ခုမှာ
အစားအသောက်အသစ်တစ်ခုက
တစ်ပတ်အတွင်း ပေါင် ၁၀ ပေါင်
ကျစေတယ်လို့ ရေးထားတာကို
သင်ဖတ်မိတယ်။
ချက်ချင်းမယုံဘဲ၊ ဒီသတင်းရဲ့
ရင်းမြစ်ကို စစ်ဆေးတယ်၊
သိပ္ပံနည်းကျ အထောက်အထားတွေ
ရှာကြည့်ပြီး ဒီအဆိုက
ဖြစ်နိုင်ခြေရှိရဲ့လားလို့ သုံးသပ်ပါတယ်။
ယုတ္တိကျကျ ဝေဖန်ခွဲခြားတွေးတောမှုဖြစ်ပါတယ်။
စီမံခန့်ခွဲမှုပြုလုပ်သူတွေမှာ အထူးလိုအပ်ပါတယ်။

၄။ ဆန်းစစ်လေ့လာတွေးခေါ်မှု (Analytical Thinking)

ဥပမာ: သင့်ကားက စက်နှိုးလို့မရတဲ့အခါ
သင်ဟာ ဆန်းစစ်လေ့လာတဲ့
တွေးခေါ်မှုပုံစံနဲ့ ဘက်ထရီ၊
စက်နှိုးတဲ့မော်တာ၊ ဆီစတာတွေကို
တစ်ဆင့်ပြီးတစ်ဆင့် စစ်ဆေးပြီး
ဘာတွေမှားနေလဲဆိုတာကို ရှာဖွေနိုင်ပါတယ်။
ဒေတာတွေကို ပြန်လည်ဆန်းစစ်တဲ့အခါ
ဒါကိုအသုံးပြုပါတယ်။
ဥပမာ social media analytics တွေကြည့်တဲ့အခါမျိုးပေ့ါ။

၅။ စိတ်ကူးစိတ်သန်း တွေးခေါ်မှု (Abstract Thinking)

ဥပမာ: ခိုတစ်ကောင်ကိုမြင်တဲ့အခါ
“ငြိမ်းချမ်းရေး” နဲ့ “လွတ်လပ်ရေး” ကို တွေးမိတယ်။
ခိုကိုယ်တိုင်က အစစ်အမှန်အရာဝတ္ထုဖြစ်ပေမယ့်
ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လွတ်လပ်ရေးဆိုတဲ့
အတွေးအခေါ်တွေကတော့
စိတ်ကူးစိတ်သန်းတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

၆။ ဗျူဟာမြောက် တွေးခေါ်မှု (Strategic Thinking)

ဥပမာ: စွန့်ဦးတီထွင်သူတစ်ဦးက
စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတစ်ခုစတင်ဖို့ စဉ်းစားတဲ့အခါ၊
ရှေ့လာမယ့်ငါးနှစ်အတွက်
စျေးကွက်ရှာဖွေရေး၊ စျေးကွက်မြှင့်တင်ရေး
ဗျူဟာနဲ့ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ
ခန့်မှန်းချက်တွေအပါအဝင်
ရည်မှန်းချက်တွေအားလုံးကို ဗျူဟာမြောက်
တွေးခေါ်မှုနဲ့ စီစဉ်ပါတယ်။
မရောက်သေးတဲ့ ဝေးလံတဲ့အနာဂတ်အတွက်
ဖြစ်နိုင်ခြေနဲ့ အန္တရာယ်တွေပါထည့်သွင်း
စဥ်းစားအဖြေရှာပြင်ဆင်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။

၇။ ယုတ္တိရှိစွာ တွေးခေါ်မှု (Logical Thinking)

ဥပမာ: မိုးရွာတဲ့နေ့မှာ ဘာဝတ်ရမလဲ
ဆုံးဖြတ်တဲ့အခါ သင်ဟာ ယုတ္တိရှိတဲ့
တွေးခေါ်မှုပုံစံနဲ့ မိုးလေဝသခန့်မှန်းချက်ကို
စစ်ဆေးပြီး မိုးရွာမယ်ဆိုတာ
သေချာမှ မိုးကာအင်္ကျီနဲ့
ဘွတ်ဖိနပ်ကို ရွေးချယ်နိုင်ပါတယ်။

၈။ ဘေးတိုက်တွေးခေါ်မှု (Lateral Thinking)

ဥပမာ: ကုမ္ပဏီတစ်ခုက ရုံးသုံးစွမ်းအင်ကုန်ကျစရိတ်ကို
လျှော့ချချင်တယ်။
မီးတွေကို ရိုးရိုးလေး ပိတ်လိုက်မယ့်အစား၊
ဝန်ထမ်းတွေအားလုံး
အိမ်ကနေ အလုပ်လုပ်တဲ့ “ဓာတ်အားမသုံးရက်” ကို
ပြုလုပ်ပြီး စွမ်းအင်ကို သိသိသာသာ ချွေတာနိုင်ပါတယ်။
ဒီဥပမာကတော့ နည်းနည်းထူးဆန်းသလိုဖြစ်နေမယ်။
ဒါကို အသေးစိတ်စဥ်းစားတဲ့နည်းစနစ်တွေလဲရှိပါတယ်။
ဥပမာ Edward Debono တီထွင်ထားတဲ့
DATT – Direct Attention Tools and Techniques

၉။ ရောင်ပြန်ဟပ်တွေးခေါ်မှု (Reflective Thinking)

ဥပမာ: အစည်းအဝေးတစ်ခုမှာ
သင်ပြောခဲ့တဲ့ စကားတွေကြောင့်
အဖွဲ့သားတွေ အချင်းချင်း
နားလည်မှုလွဲသွားတယ်လို့ ခံစားရတဲ့အခါ
သင်ဟာ နောက်အကြိမ်မှာ
ဘယ်လိုပြောဆိုသင့်တယ်ဆိုတာကို
ပြန်စဉ်းစားသုံးသပ်ပါတယ်။
ဒါက journaling လုပ်တဲ့အခါလဲအသုံးပြုကြပါတယ်။

၁၀။ စနစ်တွေးခေါ်မှု (Systems Thinking)

ဥပမာ: မြို့တစ်မြို့က
ယာဉ်ကြောပိတ်ဆို့မှုကို
ဖြေရှင်းတဲ့အခါ
လမ်းတွေပိုပြီး ဆောက်ရုံနဲ့ မပြီးပါဘူး။
စနစ်တွေးခေါ်မှုနဲ့ဆိုရင်
ကားအသုံးပြုမှုများလာတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေ၊
လူထုသယ်ယူပို့ဆောင်ရေး စနစ်အားနည်းတာနဲ့
စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အချက်အလက်တွေလိုမျိုး
အရာအားလုံးကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားပါတယ်။
ဒါကတော့ လုပ်ငန်းရှင်တွေအတွက်ဆို
လုပ်ငန်းကို စနစ်တစ်ခုလို
မားကက်တင်း၊ ငွေကြေးစီမံခန့်ခွဲမှု၊
လူသားအရင်းအမြစ်စီမံခန့်ခွဲမှု၊
လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှု
အစရှိတဲ့ စနစ်တွေနဲ့စဥ်းစားတာဖြစ်ပါတယ်။
ဆရာဝန်တွေဆိုလဲ
အာရုံကြောစနစ်၊ နှလုံးခုန်စနစ်၊
အရိုးအကြောစနစ် အလားတူစဥ်းစားသလိုမျိုး။

၁၁။ အမြင်ဖြင့်တွေးခေါ်မှု (Visual Thinking)

ဥပမာ: စာစီစာကုံးတစ်ပုဒ်ရေးဖို့အတွက်
စိတ်ကူးတွေကို စုဆောင်းတဲ့အခါ
စာကြောင်းတွေချည်းရေးမယ့်အစား
စိတ်ကူးပုံဖော်မြေပုံ (mind map) ဆွဲပြီး
အဓိကအချက်တွေနဲ့ ဆက်စပ်အချက်အလက်တွေကို
ချိတ်ဆက်ဖော်ပြပါတယ်။
ကိုရီးယားကားတွေမှာဆို
ချရေးပြီးစဥ်းစားကြတာမျိုး၊
စုံထောက်ကားတွေမှာဆို
ချိပ်ဆက်မှုကို ဓာတ်ပုံတွေကြိုးတွေ၊
ပင်တွေနဲ့စဥ်းစားတဲ့ပုံစံမျိုး။

၁၂။ သဘောတရားပိုင်းတွေးခေါ်မှု (Conceptual Thinking)

ဥပမာ: စားသောက်ဆိုင်တစ်ခုရဲ့
စျေးကွက်ရှာဖွေရေးဗျူဟာကို စီစဉ်တဲ့အခါ
သင်ဟာ အစားအစာရဲ့
အရည်အသွေးတစ်ခုတည်းကို မတွေးဘဲ၊
ဆိုင်ရဲ့ အမှတ်တံဆိပ်ပုံရိပ်၊
ဖောက်သည်တွေရဲ့ ခံစားချက်နဲ့
ဈေးကွက်ထဲက ပြိုင်ဘက်တွေရဲ့ အခြေအနေ
စတဲ့ သဘောတရားတွေကို ချိတ်ဆက်စဉ်းစားပါတယ်။
ဒါကို Brand concept,
လုပ်ငန်းတစ်ခုလည်ပတ်ဖို့ အတွေးအခေါ်
ဒီအနေနဲ့စဥ်းစားတဲ့နေရာမှာ အသုံးပြုပါတယ်။

ဘဝမှာ ပြဿနာတွေအဖြေရှာဖို့
စဥ်းစားနည်းသိဖို့လိုတယ်။

ငယ်တုန်းက
ကျောင်းတွေမှာ စဥ်းစားနည်းကို
စနစ်တကျ မသင်ပေးလိုက်ဘူး။
ကိုယ်တိုင်ပဲ လေ့လာရမှာ။

လူတွေဟာ တစ်ရက်ကို
အတွေးပေါင်း ၆၀၀၀ ကနေ ၇၀၀၀၀ ကြား
စဥ်းစားနေတဲ့အတွက်
မစဥ်းစားတတ်ရင်
ဘဝက တိုင်ပတ်မှုအပေါင်း
သရဖူဆောင်းရတတ်ပါတယ်။

Phyo Paing @ Derek